Bodo mixed notes by bara,for class 12th Bodo Media
Environmental studies:- मुलुगनां सरासनस्रा (global commons)नि मोननै बिदिन्थि लिर।
फिन्नाय:**a.बारमण्डल** - बुहुमनि बारहावाखौ मुलुगनां सरासनस्रा होनना मानिनाय जायो मानोना बेयो गासैबो हादोरफोरजों रानलायनाय b. लैथोमाफोर** - लैथोमाया बुहुमनि सा बाहागोनि 71 जौखोन्दो बाहागोखौ आवग्रियो।
1.जायखिजाया मोनसे गोथां न' गेसनि(Green House Gas)मुंखौ मुंख'।
फिननाय:** कार्बन डाइअक्साइड (CO2). 2. मिथेन (CH4)
### 2. बबे बोसोराव बिथांखि आय'गखौ दानाय जादोंमोन आरो बिथांखि आय'गनि गिबि मासिगिरिया सोरमोन? फिन्नाय:** बिथांखि आय'गखौ 1950 मायथाइयाव दानाय जादोंमोन आरो जवाहरलाल नेहरुआ गिबिसिन मासिगिरिमोन।
### 3. भारत बोखावनायनि मोन्नै जाहोनफोरखौ फोरमाय। फिन्नाय:** 1. दोहोरोमारि फारागथिफोर: मुहम्मद आली जिन्नाजों दैदेनजानाय मुस्लिम लीगजों मोनसे आलादा हादोरनि दाबि, बेखौ फोथायनानै मुसलमान आरो हिन्दुफोरा गुबुन गुबुन हादोरमोन।
2. राजखान्थियारि गोहोनि जुजिनाय: इन्डियान नेशनेल कंग्रेस आरो मुस्लिम लीगनि गेजेराव सावरायलायनायनि फेलें जानाया गावस्रानायाव बिहोमा होदोंमोन, जाय हारिमायारि दाङाबाजिखौ बांहोदोंमोन।
#3.भारत आरो पाकिस्ताननि गेजेराव सौग्रावलायनायनि बिथिंफोरा मा मा?
फिन्नाय:** 1. काश्मीर दान्थे-बिदान्थे: जम्मु-काश्मीरनि ओनसोला 1947 मायथाइयाव बोखावनायनि उननिफ्राय दान्थे-बिदान्थेनि मोनसे बिन्दो जानानै दं। 2. उदखारिबाद: भारतआ पाकिस्तानखौ गावनि हायाव उदखारिबाद हाबाफारिफोरखौ हेफाजाब होनायनि दाय होयो, जाय सोमोन्दोखौ आरोबाव गाज्रि खालामो।
## 5. रिय' सामित(Rio-Summit)आव मोनसे सुंद' रेबसुं लिर। फिन्नाय:** रिय' जथुम्मा, जायखौ मावख'आरि महरै आबहावा आरो जौगाथाइनि सायाव जुथाइ हायुंआरि जथुम (UNCED) महरै मिथिनाय जायो, जुन 1992 मायथाइयाव ब्राजिलनि रिय' डी जेनेरिय'आव जादोंमोन। बेयो मोनसे जारिमिनारि जथुम्मामोन जाय अरायथा जौगानाय, बोथोर सोलायनाय आरो आबहावा रैखाथिनि सायाव सावरायनो थाखाय मुलुगनि दैदेनगिरिफोरखौ ज' खालामदोंमोन। गाहाय फिथाइफोरनि मादाव रिअ' फोसावनाय, एजेन्डा 21 आरो आबहावा सोलायनायनि सायाव जुथाइ हादोर फ्रेमवर्क कन्भेन्शन (UNFCCC) गायसननाय दंमोन।
### 6.मुलुगनाङारिनि(globalization)राजखान्थियारि आरो रांखान्थियारि फिथाइफोरखौ सावराय।
** फिन्नाय:** - ** राजखान्थियारि फिथाइफोर:** मुलुगनाङारि जानाया हादोरफोरनि गेजेराव गावजों गाव सोनारलायनायखौ बांहोदों, जाय हायुंआरि जारगोरा आरो सामलायग्रा मानथाखोफोरखौ गोहोम खोख्लैदों। बेयो गोहो गोरामा रायजोफोराव सुबुंखान्थियारि खालामनायनि थाखाय राजखान्थियारि नारसिनथाय लाबोनो हागौ, नाथाय बेयो हादोरफोरनि गेजेराव फारागथि गैयै आरो जेंनाखौबो बांहोनो हागौ। रांखान्थियारि फिथाइफोर:** बेयो सिमा बारनानै फालांगि आरो रां थिसननायखौ सुबिदा खालामदों, गोबां जौगाफु हादोरफोराव रांखान्थियारि जौगानायखौ थुलुंगा होदों। नाथाय, बेनि फिथाइ महरै साख्रि गोमानायबो जानो हागौ।
### 7. भारत आरो पाकिस्ताननि गेजेराव बावैसोनि सोमोन्दोनि बागै गुसुङै सावराय। फिन्नाय:** भारत आरो पाकिस्ताननि गेजेराव सोमोन्दोआ दुंहाव जानानै दं, जाय राजसोलेरारि(diplomatic)सोमोन्दो आरो दावराव-दावसिनि समफोरजों सिनायथि होजानाय। बावैसोनि बोसोरफोराव मोन्नैबो हादोरा सिमा बारनानै उदखारि, सिमा दबथायनाय(लाइन अफ कन्ट्रल)आव दावहा दोन्थ'नाय सिफायनाय आरो राजखान्थियारि बानबुंथि बायदि जेंनाफोरजों जुजिगासिनो दं। बबेखानि, सावरायनायाव नाजानायफोर जादों, थेवब्लाबो थोजासे दावगानाया सिमागोनां जानानै दं।
### 8. सभियेट इउनियन बायफ्लेनायनि जाहोनफोरखौ सावराय।
फिन्नाय:** सभियेट गौथुम(union)नि बायफ्लेलांनायनि गुबै जाहोनफोरा जाबाय: 1. रांखान्थियारि दिदोमथि: मिरुआरि बिथांखि लानाय रांखान्थियाव खामानि गैयैनि जाहोनाव मुवाफोरनि आंखाल आरो जिउ खुंनायनि थाखोआ गाहायाव फैदोंमोन। 2. हायुंआरि सानथौ: जुथायनि सिङाव सुबुंखान्थिफोरा गावसोरनि उदांस्रिखौ दाबि खालामनो हमदोंमोन, जाय हारियारि आरो हायुंआरि सिनायथिजों बांहोजादोंमोन, जाय 1991 मायथाइयाव जुथाइनि सिफायनायाव जोबहैदोंमोन।
#9. 'नैथि मुलुग' बुंनायनि ओंथिया मा?
फिन्नाय:** "नैथि मुलुग" सोदोबा जारिमिनारि महरै समाजबादि हादोरफोरखौ फोरमायो, गुबैयै गुसु दावहानि मुगानि समाव, जाय सभियेट इउनियनजों गोरोबनायमोन। बेयाव सानजा इउर'प आरो माखासे गुबुन ओनसोलफोरनि हादोरफोर दं जाय कमिउनिस्ट सानथौखौ उनसंदोंमोन।
#10. सभियेट इउनियनआव मिखाइल ग'र्बाचेभजों जागायजेन्नाय मोन्नै फोसाबनायफोरा मा मा?
फिन्नाय:** 1. दाफामफिननाय(Perestroika): बे फोसाबनायनि थांखिया हाथाइ बायदि फोसाबनायफोर लाबोनानै आरो दिहुनथाइनि सायाव रायजोनि सामलायनायखौ बाङाय खालामनानै सभियेट रांखान्थिखौ दाफिननाय। 2.गेवलांथि(Glasnost): बे मावखान्थिया सोरखारि फसंथानफोराव रोखाथि आरो गेवलांसारनायखौ बांहोदोंमोन आरो फोरमायनायनि उदांस्रिखौ थुलुंगा होदोंमोन।
### 11. बबे बोसोराव चीनआ गेवलां दरजा मावखान्थिखौ(open door policy)नाजावदोंमोन? फिननाय:** चिनआ 1978 मायथाइयाव गेवलां दरजा मावखान्थिखौ नाजावदोंमोन।
### 12. पंचशीलआ(Panchsheel)मा?
फिन्नाय:** पंचशीलआ गोजोन खौसेथिनि मोनबा खान्थिफोरखौ फोरमायो, जायखौ 1950 जौथाइफोराव भारत आरो चीनआ सुजुदोंमोन। बे बोसोन खान्थिफोरा जारगोरा आरो ओनसोलारि अखंडता, गाग्लोबनाय गैयै, इसिङारि आयदाफोराव आखाय होयि, समानथि आरो गावजों गाव मुलाम्फा आरो गोजोन खौसेथिनि थाखाय गावजों गाव सन्माननि सायाव गोसो होयो।
#13.गिबिसिन लोगोआरि नङै जथुम्माखौ( Non -Aligned summit)माब्ला खुंनाय जादोंमोन?
फिन्नाय:** सेप्तेम्बर 1961 मायथाइयाव बेलग्रेड, युगोस्लाविया याव गिबिसिन लोगोआरि नङै जथुम्मा खुंफुंनाय जादोंमोन।
### 14. जुथाइ हादोरनि गिबिसिन नेहाथारिआ सोरमोन? फिन्नाय:** जुथाइ हादोरनि गिबि नेहाथारिआ नर्वेनि ट्रिगवे ली, जाय 1946 मायथाइनिफ्राय 1952 मायथाइसिम हाबा मावदोंमोन।
16. मुलुगनाङारिनि(globalization)मोनदोंथिखौ बेखेव। बेनि मोजां आरो गाज्रि गोहोमफोरा मा मा?
बुहुमनाङारिनिनि मोनदोंथि:** बुहुमनाङारि सोमोन्दोआ हादोरफोरनि गेजेराव गावजों गाव फोनांजाबनाय आरो गावजों गाव सोनारलायनायनि बिखान्थिखौ फोरमायो, जाय फालांगि, सुंजोब्र आरो बिरोंदामिननि जौगानायजों सालायजानाय। मोजां गोहोम:** - रांखान्थियारि जौगानाय: बांनाय फालांगि आरो रां थिसननायनि खाबुफोरा गोबां ओनसोलफोराव रांखान्थियारि जौगाथाइ लाबोदों। हारिमुआरि सोलाय-सोल': बायदि रोखोमनि हारिमुफोरजों मोगामोगि जानाया बुजिनाय आरो हेफाजाबखौ बांहोयो। गाज्रि गोहोम:** - समान्थि नङि: धोननि फारागथिया गुवार जानो हागौ मानोना बुहुमनाङारि मुलाम्फाफोरा समान महरै रानजाया। हारिमुआरि गोरोबलायनाय: जायगायारि हारिमुफोरा गाहाय मुलुगनां हारिमुफोरजों साया खोख्लैजानो हागौ, जायनि जाहोनाव सिनायथिया गोमालांनो हागौ।
Economics:-1.हाथाय बेसेनाव जथाय नख'रारि दिहुनथाइनि(NDPmp) माखौ बुंनाय जायो?
फिन:- बेयो बोसोरसेनि गेजेराव गंसे हादोरनि नख'रारि ओनसोलनि सिङाव दिहुनजानाय गासै जोबथा बेसादफोर आरो सिबिथाइफोरनि गासै हाथाय(गुबे) बेसेनखौ फोरमायो।
बेयो हादोरनिफ्राय गुबे जाहोग्रा मानोना बेयाव NFIA दंबावो।1.GNP नि आबुं मुं लिर?
फिन: Gross National Product.
4.थुबिल(stock)आ मा ओंथि हो।
फिन:-थबिलआ मोनसे थि बिन्दोआव सुनाय मोनसे बिबांखौ फोरमायोमोनसे निगमाव खावसे बिगोमाथिखौ दिन्थिग्रा मोनसे राङारि आयजें, जायखौ इक्विटी एबा शेयार होन्नाबो बुंनाय। जेरै-जुन्थियारि, दोहोन।
6. थुबुर रांखान्थि (Macroeconomics)आ मा?
फिन्नाय: थुबुर रांखान्थिआ रांखान्थिनि मोनसे दालाय जाय गासै रांखान्थिनि दिहुनथाइ थाखोआ बेसेबां बेफोरनि बाहायनाय, दिहुनथाइ खान्थिनि गुवारै हिसाब खालामनाय आखुथाइखौ फरायसङो, गावारि खोन्दो फोरनि अनगायै हायुंआरि आय, गासै साख्रि, बेसेन बांनाय आरो रांखान्थिआरि जौगानाय बायदि जथाइनायाव गोसो होयो।
7.फुन्जि खरसा आरो आय खरसानि गेजेराव फाराग खालाम।
फिननाय:
आयनि खरसा: सरखारआ गावनि सरासनस्रा सोलिनायनि थाखाय खालामनाय (गुसुं समफारि )खरसा (जेरै,बेथन, रेहाय मदद)।
फुन्जि खरसा: इसिं दाथायारि सोरजिथाइनि थाखाय बायदि रांङारि दोहोनफोराव (जेरै, लामा, बिलडिंफोर) (गोलाव समफारि )खालामनाय खरसा।
3.गुदि घाटि = रांङारि घाटि – _____। (लांदां जायगा आबुं खालाम)
फिन्नाय: गुदि घाटि = रांङारि घाटि – सुदनि रां होनाय।
(Primary Deficit = Fiscal Deficit – Interest Payments)
11.रांखान्थिनि मोन्नै गुदि जेंना मुख'।
फिन**
a. मा दिहुननाय जायो आरो बेसेबां बिबांआव(बेसाद आरो सिबिथाइ)
b. माबोरै दिहुननाय जायो (बैफोर बेसाद service फोरखौ)
2.रांखावरिआ मा? रांखावरिनि मोननै खामानि(सोगुन) गुसुङै सावराय।
फिन -रांखावरिआ जायखिजाया मुवा बेसाद एबा दिहुनथाइ आरो सिबिथाइफोरनि सोलाय-सोल'नि मोनसे बिजों महरै गुवारै गनायजाथाव। बेयो सानरिखिनि मोनसे सानगुदि, बेसेननि बाख्रि आरो दोनथ'नाय रां होनायनि मानथाखो महरै खामानि मावो।
1.बास्लायनाय रां होनायआ मा? आरो बेफोर माबोरै हायुंआरि आय सानरिखिनायाव गोहोम गोग्लैयो?
फिन्नाय:**बारस्लायनाय रां होनायआ बेसाद आरो सिबिथाइफोरनि सोलाय-सोल' खालामालासे सुबुंफोरनो सोरखारा होनाय रां राहाफोर रेहाय मदद (जेरै-समाजारि रैखाथि)। बेफोरो GDPआव सोफाजायाखै मानोना बेफोरो दिहुनथाइखौ दिन्थिया।
2. बानस'थाव दावगानाय(sustainable development)नि मोनथाम गाहाइ आखुथाइ लिर।
Ans : (a) आथिखाल आरो इयुन जोलैनि गोनांथिफोरनि गेजेराव समानथाय।
(ख) सम्पदफोरखौ फिनरानफिनयाव गोनांथि होनाय।
(c) फुंखाफोरनि साबसिन बाहायनाय।
(घ) गुबुंले जानाय जेंना बांनाय नङा।
(ङ) जौगानायनि जेबो सिमा गैया।
(च)बेयो आबहावा रैखाथिनि गोनांथिनि सायाव
5.बारा साहिदा (Excess demand) बुङोब्ला मा मिथियो?
फिन:- बांद्राय बिनाया मोनसे थुबुर रांखान्थिआरि थासारिखौ फोरमायो जेराव मोनसे रांखान्थियाव दिहुनथाइनि आबुं दांसा थिसनथाइ थाखोआव गासै बिनाय (AD) गासै जगायनाय (AS) निफ्राय बांसिन। बे थासारिआ बेसेन बांनायनि नारसिनथाय सोमजिहोयो ।
8.रांखावरिनि इयुन सानलु बिनाय(speculative demand for money)आ मा?
फिन-**रांखावरिनिइयुन सानलु बिनायखौ बे बायदियै लिरनो हायो:
Mds = -------- r max—r r—r min (R max )
(R min )
R= R आ हाथाइनि सुदनि हार
r max = R नि गोजौ सिमा
r min = R नि गाहाय सिमा
[See Page no.60]
3. सरखारि रांबवजाया मा? बेनि मोननै थादेरसा लिर।
फिननाय-**सोरखारि रांबावजाया मोनसे राङारि बोसोर मायथाइनि थाखाय आसा खालामनाय आय आरो खरसाफोरखौ फोरमायनाय मोनसे राङारि बोसोरारि फोरमायथि । बेनि बाहागोफोर थादेरसाफोरा जाबाय-
a.आयनि रांबावजा
आयनि रशिद: दाहार नङि आय (जेरै, खाजोना, जरिमाना, मासुल) जाय दाहार सोमजिहोआ।
b. फुन्जि रांबावजा : सानफ्रोमबोनि खरसाफोर (जेरै, बेथन, रेहाय होनाय) जाय सोरखारि सम्फथिखौ बांहोआ।
फुन्जि रशिद: दाहार लानाय, रां थिसनफिन्नाय एबा दोहोन फान्नायनिफ्राय फैनाय रांखावरि , जाय दाहार सोमजिहोयो एबा दोहोन-सम्पथिखौ बाङाय खालामो।
फुन्जि खरसा: सरखारनि गोलाव समहालागै रां खाथायनाय (जेरै, सिं दाथाइ, दाहार) जाय दोहोन-सम्पथिखौ बांहोयो एबा होनां रांखौ खमाय होयो ।
14.भारताव 1991 मायथाइनि गोदान रांखान्थिआरि माव सोलोफोरनि (NEP) आखुथाइफोरखौ(खुन्थिया) सावराय।
फिन-**......
बे मावसोआव मोनथाम गुबै खुन्थियाफोर दंमोन-
उदां खान्थि: [ बेफोरनि गावनि लेखा बिलाइआव नाय]
गाव खान्थि:
बुहुमनां खान्थि:
3.रांखान्थियारि जौगानायाव सुबुं फुन्जि दानायनि बिफाव:
(i) दिहुनथाइखौ बांहोनाय
(ii) जौगानायनि गोसोआरि आरो देहायारि आबहावायाव सोलायनाय।
(iii) जिउनि गुनथि जौगाहोयो।
(iv) गोदान गोदान रोंग'थि।(Innovative skills)
(v) समाजारि न्याय आरो समानथिखौ बांहोयो।
2.रांनि थाखाय लेनदेन बिनाया मा? फोरमाय
फिननाय: सुबुंफोरा जर'खायै सानफ्रोमबोनि बायनाय आरो लेनदेन खालामनो थाखाय दोन्नाय रांनि बिबांखौ फोरमायो,गोनांथार महरै-
Mdt= K.T {फरा बिजाबनि 57 pageआव मोजाङै नाय}
T= गासै लेनदेननि(total transaction)बिनायआ मोनसे सानगुदि सम खोन्दो।
K= K आ मोनसे दाजाबथाइ बोखावखोन्दो।
7.आबहावा ख'हा(गिज्रा)जानाय(degradation)गुबै जाहोनफोरा मा मा?
फिन**-आबहावा ख'हा जानाय गाहाय जाहोनफोरनि मादाव दं दारिमिनारि खालामनाय, नोगोरारि खालामनाय, हाग्रा फोजोबस्रांनाय, हा जामख'नाय,गुबुंले जानाय आरो मिथिंगायारि सम्फदफोरखौ बांद्राय बाहायनाय। बेफोर जाहोनफोरा थाग्रा खुलिखौ फोजोबस्रांनाय, बोथोर सोलायनाय आरो जिब-जुनारनि खहा खालामो।
4. फालांगियारि बेंकफोरनि(रांख') हाबाफोरा मा मा?
फिन- फालांगियारि बेंक(रांख')फोरा रां जमा दोनथुनायखौ आजावो, रां दाहार होयो, रां होनाय खान्थिनि सुबिदा खालामो, रां दोनथुमनाय आरो रां थिसननाय सानरिखिफोर बायदि राङारि सिबिथाइ होयो आरो गुबुन हादोरारि रां सोलाय-सोल' खालामनायखौ सामलायो।
11.'आबुं दांसा थिसननाय'(full employment) सोदोबखौ बेखेव।
फिन्नाय: आबुं दांसा थिसननाय ओंथिया जादों रोखोमसे एरैबादि रांखान्थियारि थासारि जेराव गासैबो मोन्नो हानाय दांसाफोरनि फुंखाफोरखौ बेसेन बांनायनि नारसिनथाइ गैयाजासे मोजाङै बाहाय जागासिनो दं। नाथाय बेनि ओंथिया 0 जौखोन्दो नङा, थारैनो बेनि अनगायै cyclical दां गैयैनि हाजिर थायिखौ फोरमायो (रांखान्थिआरि गाज्रि थासारिनि जाहोनाव साख्रि गैजायै)।
5. राङारि घाटि:
जेब्ला गासै खरसाया दाहार लानायखौ नागारनानै सरखारनि गासै खरसा आरो गासै मोननायनि गेजेरनि फारागथिखौ राङारि घाटि बुङो।
थामहिनबा,
राङारि घाटि: गासै खरसा > दाहार लानायखौ नागारनानै गासै मोननाय। (Fiscal Deficit: Total expenditures >Total Receipts excluding borrowing.)
6.भारताव दां गैयैनि(unemployment)जाहोनफोर:
फिन -भारताव दां गैजायैनि माखासे सरासनस्रा जाहोनफोर दङ। बेफोरखौ गाहायाव मख'नाय जाबाय:
i.सुबुं अनजिमा बांनाय: भारताव सुबुं अनजिमा बांनायनि हारआ जोबोद गोजौ।
सानथांखिनि समाव सुबुं अनजिमा बांनायनि हारआ बोसोराव 2.2 जौखोन्दोसोमोन।
बेनि फिथाइ महरै, खमानि गैजायै एबा दां गैयै जानाया बांदों,
ii. रांखान्थियारि जौगानाया लासै हार: भारतनि रांखान्थिया जोबोद लासै हारजों जौगादों।
आबाद आरो दारिमिन मोन्नैनिबो जौगानाया जोबोद लासै जादों। बेनि फिथाय महरै, साख्रिनि खाबुफोरा बांनाया मावसाफोरनि गोहोनि बांनायनिफ्राय बाङायसिन। बेनि फिथाइ महरै साख्रि गैजायैया बांदों।
iii. आरजाथावै बिरोंदामिन: भारताव दारिमिनारि सेक्टराव(खोन्दो)दिहुनथाइनि गुदि आदबफोरखौ नाजावनाय जादों। बेनिखायनो, दासा सोरजिनायनि खाबुआ बाङाय। मेकानाइजेसन आबादा साख्रि गैजायैनि जेंना बांहोदों।
iv. गोरोन्थि गोनां सोलोंथाइ खान्थि: भारताव सोलोंथाइ खान्थियाबो गेना गोरोन्थिगोनां।
7.हायुंआरि आयनि सानदांथि हो एबा सावराय।
फिन्नाय:** हायुंआरि आयआ मोनसे थि सम खोन्दोआव मोनसे हादोराव दिहुनजानाय गासैबो बेसाद आरो सिबिथाइफोरनि गासै बेसेन, जायखौ सरासनस्रायै बोसोरफ्रोमबो सुनाय जायो। बेयो मोनसे हादोरनि रांखान्थियारि दिन्थिफुंनायखौ दिन्थियो।
8.भारताव दां गैयैनि जाहोनफोरा मा मा?
फिन्नाय: जाहोनफोरनि मादाव दङ: -
गोख्रै सुबुं अनजिमा बांनाय-सोलोंथाइ आरो रोंग'थिनि आंखाल - आबादारि खोन्दोआव-बोथोरारि दांसा थिसननाय- रांखान्थियारि सोदांनाय, जायनि जाहोनाव थिसनथाइनि हाथाइ सोलायनाय फैयो।
10.भारताव सेथि बा बोसोरारि सानथांखिनि गाहाइ थांखिफोरा मा मा मोन?
फिन- गिबि बा बोसोरारि बिथांखि (1951-1956) नि थांखिया गाहायै आबाद, दै जगायनाय आरो गामिआरि जौगानाय फारसे गोसो होनाय। बेनि थांखिया जाग्रा आदार दिहुनथाइखौ बांहोनाय, गामिआरि इसिं दाथाइ जौगाहोनाय आरो दारिमिनारि जौगाथाइनि बिथा गायसननाय।
2.भारतनि रांखान्थियाव सोमखोर जांख्रिथाइआ मा बिफाव लाबोदोंमोन?
फिननाय:
13. (I-S) + (G-T) = M–X बे समानथाइआव M–X हांखौआ मा फोरमायो?
फिननाय: M-X आ फालांगिआरि घाटि(trade deficit)खौ दिन्थियो ।( बेयाव M आ imports खौ फोरमायो आरो
X आ exports खौ फोरमायो)
4.भारतारि आबाद खोन्दोनि नि जेंनाफोर:
फिन:
A. सरासनस्रा जेंनाफोर
1. हायाव सुबुं अनजिमानि नारसिननाय
2. हा खहा जानाय।
3. जिउराहायारि आबाद
4. समाजारि आबहावा बायदि बायदि।
B. फसंथानआरि जेंनाफोर
1. फिसा आरो गोसारद्लानाय बिगोमाफोर।
2. हा फोसाबनायनि गाज्रि मावफुंनाय।
3. दाहार आरो फाननायनि सुबिदाफोरनि आं
खाल।
C. आरोंदायारि जेंनाफोर
1. दै जगायनाय सुबिदाफोरनि आंखाल।
2. गोरोन्थि क्रपिं पेटार्न।
3. दिहुनथाइनि गोजाम आदब।
3.रांखान्थियारि जौगानायाव सुबुं फुन्जि दानायनि बिफाव:
(i) दिहुनथाइखौ बांहोनाय
(ii) जौगानायनि गोसोआरि आरो देहायारि आबहावायाव सोलायनाय।
(iii) जिउनि गुनथि जौगाहोयो।
(iv) गोदान गोदान रोंग'थि।(Innovative skills)
(v) समाजारि न्याय आरो समानथिखौ बांहोयो।
2.रांनि थाखाय लेनदेन बिनाया मा? फोरमाय
फिननाय: सुबुंफोरा जर'खायै सानफ्रोमबोनि बायनाय आरो लेनदेन खालामनो थाखाय दोन्नाय रांनि बिबांखौ फोरमायो,गोनांथार महरै-
Mdt= K.T {फरा बिजाबनि 57 pageआव मोजाङै नाय}
T= गासै लेनदेननि(total transaction)बिनायआ मोनसे सानगुदि सम खोन्दो।
K= K आ मोनसे दाजाबथाइ बोखावखोन्दो।
7.आबहावा ख'हा(गिज्रा)जानाय(degradation)गुबै जाहोनफोरा मा मा?
फिन**-आबहावा ख'हा जानाय गाहाय जाहोनफोरनि मादाव दं दारिमिनारि खालामनाय, नोगोरारि खालामनाय, हाग्रा फोजोबस्रांनाय, हा जामख'नाय,गुबुंले जानाय आरो मिथिंगायारि सम्फदफोरखौ बांद्राय बाहायनाय। बेफोर जाहोनफोरा थाग्रा खुलिखौ फोजोबस्रांनाय, बोथोर सोलायनाय आरो जिब-जुनारनि खहा खालामो।
4. फालांगियारि बेंकफोरनि(रांख') हाबाफोरा मा मा?
फिन- फालांगियारि बेंक(रांख')फोरा रां जमा दोनथुनायखौ आजावो, रां दाहार होयो, रां होनाय खान्थिनि सुबिदा खालामो, रां दोनथुमनाय आरो रां थिसननाय सानरिखिफोर बायदि राङारि सिबिथाइ होयो आरो गुबुन हादोरारि रां सोलाय-सोल' खालामनायखौ सामलायो।
11.'आबुं दांसा थिसननाय'(full employment) सोदोबखौ बेखेव।
फिन्नाय: आबुं दांसा थिसननाय ओंथिया जादों रोखोमसे एरैबादि रांखान्थियारि थासारि जेराव गासैबो मोन्नो हानाय दांसाफोरनि फुंखाफोरखौ बेसेन बांनायनि नारसिनथाइ गैयाजासे मोजाङै बाहाय जागासिनो दं। नाथाय बेनि ओंथिया 0 जौखोन्दो नङा, थारैनो बेनि अनगायै cyclical दां गैयैनि हाजिर थायिखौ फोरमायो (रांखान्थिआरि गाज्रि थासारिनि जाहोनाव साख्रि गैजायै)।
5. राङारि घाटि:
जेब्ला गासै खरसाया दाहार लानायखौ नागारनानै सरखारनि गासै खरसा आरो गासै मोननायनि गेजेरनि फारागथिखौ राङारि घाटि बुङो।
थामहिनबा,
राङारि घाटि: गासै खरसा > दाहार लानायखौ नागारनानै गासै मोननाय। (Fiscal Deficit: Total expenditures >Total Receipts excluding borrowing.)
6.भारताव दां गैयैनि(unemployment)जाहोनफोर:
फिन -भारताव दां गैजायैनि माखासे सरासनस्रा जाहोनफोर दङ। बेफोरखौ गाहायाव मख'नाय जाबाय:
i.सुबुं अनजिमा बांनाय: भारताव सुबुं अनजिमा बांनायनि हारआ जोबोद गोजौ।
सानथांखिनि समाव सुबुं अनजिमा बांनायनि हारआ बोसोराव 2.2 जौखोन्दोसोमोन।
बेनि फिथाइ महरै, खमानि गैजायै एबा दां गैयै जानाया बांदों,
ii. रांखान्थियारि जौगानाया लासै हार: भारतनि रांखान्थिया जोबोद लासै हारजों जौगादों।
आबाद आरो दारिमिन मोन्नैनिबो जौगानाया जोबोद लासै जादों। बेनि फिथाय महरै, साख्रिनि खाबुफोरा बांनाया मावसाफोरनि गोहोनि बांनायनिफ्राय बाङायसिन। बेनि फिथाइ महरै साख्रि गैजायैया बांदों।
iii. आरजाथावै बिरोंदामिन: भारताव दारिमिनारि सेक्टराव(खोन्दो)दिहुनथाइनि गुदि आदबफोरखौ नाजावनाय जादों। बेनिखायनो, दासा सोरजिनायनि खाबुआ बाङाय। मेकानाइजेसन आबादा साख्रि गैजायैनि जेंना बांहोदों।
iv. गोरोन्थि गोनां सोलोंथाइ खान्थि: भारताव सोलोंथाइ खान्थियाबो गेना गोरोन्थिगोनां।
7.हायुंआरि आयनि सानदांथि हो एबा सावराय।
फिन्नाय:** हायुंआरि आयआ मोनसे थि सम खोन्दोआव मोनसे हादोराव दिहुनजानाय गासैबो बेसाद आरो सिबिथाइफोरनि गासै बेसेन, जायखौ सरासनस्रायै बोसोरफ्रोमबो सुनाय जायो। बेयो मोनसे हादोरनि रांखान्थियारि दिन्थिफुंनायखौ दिन्थियो।
8.भारताव दां गैयैनि जाहोनफोरा मा मा?
फिन्नाय: जाहोनफोरनि मादाव दङ: -
गोख्रै सुबुं अनजिमा बांनाय-सोलोंथाइ आरो रोंग'थिनि आंखाल - आबादारि खोन्दोआव-बोथोरारि दांसा थिसननाय- रांखान्थियारि सोदांनाय, जायनि जाहोनाव थिसनथाइनि हाथाइ सोलायनाय फैयो।
10.भारताव सेथि बा बोसोरारि सानथांखिनि गाहाइ थांखिफोरा मा मा मोन?
फिन- गिबि बा बोसोरारि बिथांखि (1951-1956) नि थांखिया गाहायै आबाद, दै जगायनाय आरो गामिआरि जौगानाय फारसे गोसो होनाय। बेनि थांखिया जाग्रा आदार दिहुनथाइखौ बांहोनाय, गामिआरि इसिं दाथाइ जौगाहोनाय आरो दारिमिनारि जौगाथाइनि बिथा गायसननाय।
2.भारतनि रांखान्थियाव सोमखोर जांख्रिथाइआ मा बिफाव लाबोदोंमोन?
फिननाय:
13. (I-S) + (G-T) = M–X बे समानथाइआव M–X हांखौआ मा फोरमायो?
फिननाय: M-X आ फालांगिआरि घाटि(trade deficit)खौ दिन्थियो ।( बेयाव M आ imports खौ फोरमायो आरो
X आ exports खौ फोरमायो)
4.भारतारि आबाद खोन्दोनि नि जेंनाफोर:
फिन:
A. सरासनस्रा जेंनाफोर
1. हायाव सुबुं अनजिमानि नारसिननाय
2. हा खहा जानाय।
3. जिउराहायारि आबाद
4. समाजारि आबहावा बायदि बायदि।
B. फसंथानआरि जेंनाफोर
1. फिसा आरो गोसारद्लानाय बिगोमाफोर।
2. हा फोसाबनायनि गाज्रि मावफुंनाय।
3. दाहार आरो फाननायनि सुबिदाफोरनि आंखाल।
C. आरोंदायारि जेंनाफोर
1. दै जगायनाय सुबिदाफोरनि
आंखाल।
2. गोरोन्थि क्रपिं पेटार्न।
3. दिहुनथाइनि गोजाम आदब।
Comments
Post a Comment